Wstęp

Przedmiotem badań w niniejszym projekcie jest Latopis nowogrodzki pierwszy, najprawdopodobniej najstarszy istniejący utwór historiograficzny, powstały w środowisku intelektualnym Nowogrodu Wielkiego. Latopis nowogrodzki pierwszy jest z pewnością niezwykle cennym źródłem historycznym, zawierającym wiele istotnych danych na temat dziejów Rusi w XI–XIV w., przede wszystkim zaś dającym wgląd w historię i kulturę republiki nowogrodzkiej – mało znanego podmiotu politycznego, istniejącego na obszarze Słowiańszczyzny Wschodniej w średniowieczu. Interesuje nas tu przy tym starsza redakcja wspomnianego zabytku, zachowana najprawdopodobniej w jednym tylko rękopisie, tzw. odpisie synodalnym z XIII–XIV w. (ГИМ, Син. 786), obejmująca wydarzenia z lat 1016–1352.

Rękopis ГИМ, Син. 786 jest to kodeks pergaminowy, liczący 169 kart, składający się z trzech części:

1. (fol. 1-118) – obejmuje wydarzenia z lat 1016–1234 i została spisana w połowie XIII w.
2. (fol. 119-166) – zapis dziejów Nowogrodu Wielkiego w okresie 1234–1330, powstał w latach 40. XIV w.
3. (fol. 167-169) – prowadzone nieregularnie zapiski z lat 1331–1333, 1337, 1345 i 1352.

Rękopis niestety zachował się do naszych dni w niekompletnej postaci: brakuje w nim początkowych kart oraz fragmentu, zawierającego relację na temat wypadków z lat 1272–1299.

Prezentujemy tu nasz całościowy odczyt wzmiankowanego kodeksu. Rękopis, znajdujący się w zbiorach Państwowego Muzeum Historycznego w Moskwie, jest aktualnie dostępny online. Wirtualna edycja tekstu wykonana została przy użyciu specjalistycznej czcionki, umożliwiającej oddanie niuansów staroruskiej ortografii oraz odpowiedniego programu. Powstał też przekład źródła na język polski.

Kopie kart rękopisu pochodzą z wydania fototypicznego: Новгородская летопись по Синодальному харатейному списку, Санкт-Петербург 1875.