Przypis nr 261

Jan II – biskup nowogrodzki w latach 1163–1165, arcybiskup w latach 1165–1186. Na chrzcie zostało mu nadane imię Eliasz i to nim właśnie posługuje się konsekwentnie autor naszego źródła. Pochodził z rodziny osiadłej w Nowogrodzie Wielkim. Miał brata Gabriela-Grzegorza, któremu w przyszłości również było dane piastować godność arcybiskupią. W młodości pełnił funkcję prezbitera w cerkwi św. Błażeja. Został wybrany przez Nowogrodzian na biskupa w 1163 r., a następnie – zatwierdzony na tym stanowisku przez metropolitę kijowskiego Jana IV. W 1165 r. uzyskał od zwierzchnika Cerkwi Ruskiej tytuł arcybiskupa, który miał odtąd przechodzić na wszystkich jego następców. Według miejscowych przekazów, wydatnie przyczynił się do ocalenia miasta nad Wołchowem zimą 1170 r., kiedy było ono oblegane przez wojska sprzymierzonych książąt ruskich, dowodzone przez Mścisława, syna Andrzeja Bogolubskiego. W późniejszym okresie wydarzenia te obrosły legendą, w których szczególną rolę miała odegrać ikona Bogurodzicy Znaku, zabrana przez Eliasza-Jana II z cerkwi Przemienienia Pańskiego i obnoszona w procesji po wałach. Dostojnik ten, w porozumieniu z bratem Gabrielem-Grzegorzem, ufundował wiele obiektów sakralnych, m.in. cerkiew św. Jana Chrzciciela na Targu i Monaster Zwiastowania Bogurodzicy nad jeziorem Miaczino. Arcybiskup Eliasz-Jan II zmarł 7 IX 1186 r., a jego szczątki złożono w soborze katedralnym Sofii – Mądrości Bożej. W 1547 r. został zaliczony w poczet świętych Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej. Duchowny ten jest też bohaterem hagiograficznej opowieści o podróży z Nowogrodu Wielkiego do Jerozolimy, którą odbyć miał w ciągu jednej nocy jadąc wierzchem na… biesie.