Przypis nr 197

Monaster Opieki Bogurodzicy, zw. Zwierzynieckim – usytuowany w nerewskim końcu, pół kilometra na północ od linii dawnych obwarowań miejskich, w średniowieczu znajdował się w pobliżu ujścia Gzeni do Wołchowa, na obszarze tzw. Zwierzyńca (vide: przypis 29). Nie wiemy, kiedy został ufundowany interesujący nas tu żeński monaster oraz jego główna cerkiew, pod wezwaniem Opieki Matki Bożej. Autor naszego źródła podaje, że wspomniany przybytek (najprawdopodobniej drewniany) spłonął od uderzenia pioruna 27 VI 1148 r. Wspólnota istniała jednak dalej: w 1192/1193 r. ustanowiono na jej czele igumenię. O wzniesieniu w rejonie Zwierzyńca kolejnej drewnianej świątyni, poświęconej Bogurodzicy, czytamy na kartach najstarszego latopisu Nowogrodu Wielkiego pod datą roczną 1300/1301. Murowana cerkiew pod wezwaniem Opieki Bogurodzicy została ufundowana na terenie Monasteru Zwierzynieckiego w 1335 r. przez arcybiskupa Bazylego. Prace budowlane trwały krótko: konsekracja nowej świątyni miała miejsce jeszcze tego samego roku. Wspomniany przybytek przetrwał zaledwie kilka dekad. Zachowaną do naszych dni świątynię wzniesiono natomiast w 1399 r. z inicjatywy arcybiskupa Jana III oraz grupy związanych z nim Nowogrodzian. W 1467 r. na terenie Monasteru Zwierzynieckiego powstała druga cerkiew, dedykowana św. Symeonowi Starcowi. Początkowo była ona budowlą drewnianą, rychło jednak podjęto decyzję o wzniesieniu murowanego przybytku, który ukończono już w 1468 r. Świątynia ta, ufundowana przez arcybiskupa Jonasza w porozumieniu z Nowogrodzianami, była szczególnym obiektem: miała ona za zadanie upamiętnić wszystkich mieszkańców miasta, zmarłych w trakcie epidemii dżumy, szalejącej nad Wołchowem w owym czasie, którzy zostali pochowani w zbiorowej mogile na terytorium Monasteru Zwierzynieckiego – jeśli wierzyć miejscowej tradycji, zaraza zabrała wówczas 48 482 osoby świeckie oraz 7 652 mniszki i mnichów. W latach 1899–1901 został wzniesiony monumentalny sobór pod wezwaniem Opieki Matki Bożej, połączony z najstarszą klasztorną cerkwią. Władze radzieckie zlikwidowały Monaster Zwierzyniecki w 1920 r., a jego zabudowania przekazały Armii Czerwonej. W 1989 r. sobór Opieki Bogurodzicy wraz z przylegającą do niego starą cerkwią zostały przekazane Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej. Świątynia, dedykowana św. Symeonowi, jest zaś filią Państwowego Muzeum Historycznego w Nowogrodzie Wielkim.