Przypis nr 114

Targ – obszar ten był, obok usytuowanego po drugiej stronie Wołchowa Dziedzińca z katedralnym soborem Sofii – Mądrości Bożej, najważniejszą częścią Nowogrodu Wielkiego, która dała też nazwę jednej połowie miasta (tzw. strona targowa). Tradycja przechowała jeszcze inną nazwę tego rejonu: Dwór Jarosławowy. Wielu badaczy, idąc za przekazem miejscowych latopisów, przyjmuje bowiem, iż przez kilka dekad w XI w. znajdowała się tu rezydencja Rurykowiczów, sprawujących władzę nad omawianym ośrodkiem. Decyzję o przeniesieniu siedziby książęcej z Grodziszcza Rurykowego (vide: przypis 59), usytuowanego na południe od Nowogrodu Wielkiego, w samo serce miasta miał podjąć Jarosław I Mądry, panujący nad Wołchowem w latach 1010–1034. Co ciekawe, w trakcie badań archeologicznych, przeprowadzonych na terenie Dworu Jarosławowego, nie znaleziono pozostałości większego kompleksu mieszkalnego. Można więc przypuszczać, iż większość wchodzących w jego skład budowli była drewniana, a jego jedyną murowaną częścią zdaje się zachowany do naszych czasów sobór św. Mikołaja (vide: przypis 80). Niektórzy badacze podchodzą jednak bardziej sceptycznie do tezy o istnieniu rezydencji książęcej na Targu, uznając ją niekiedy za wytwór późniejszej tradycji. Już u schyłku XI w. Rurykowicze mieli ponownie przenieść swoją siedzibę na Rurykowe Grodziszcze. Termin Dwór Jarosławowy zaczyna się natomiast dość regularnie pojawiać na kartach Latopisu nowogrodzkiego pierwszego starszej redakcji dopiero w narracji na temat wydarzeń z początku XIII w. (vide: przypis 541). Interesujący nas tu rejon był przede wszystkim targiem. To tu koncentrowało się życie gospodarcze ośrodka, tu krzyżowały się szlaki handlowe, a zagraniczni przybysze (m.in. z Gotlandii, Lubeki i innych hanzeatyckich miast niemieckich czy Rygi) stykali się na co dzień z rodzimymi kupcami, zjeżdżającymi do Nowogrodu Wielkiego z innych części Rusi. Można przypuszczać, iż teren Targu był niezwykle zatłoczony. Już w projekcie umowy, negocjowanej przez Nowogrodzian z kupcami z Lubeki i tzw. Gockiego Brzegu, tj. Gotlandii, w 1268/1269 r. znalazł się dość symptomatyczny zapis: cudzoziemcy powinni wznosić nowe zabudowania wyłącznie w miejscu starych, nie próbując przy tej okazji zaanektować dla siebie większej przestrzeni, niż została im przydzielona w przeszłości. Trudno dać jednoznaczną odpowiedź na pytanie, jak rozległy obszar zajmował Dwór Jarosławowy i Targ. Pod koniec XVIII w. podjęto bowiem decyzję o przebudowanie tej części miasta według nowych założeń urbanistycznych, wytyczając ulice w zupełnie innych miejscach niż przebiegały one w średniowieczu. Tradycyjnie przyjmuje się, że omawiany rejon znajdował się w kwartale, którego zachodnią granicą było nadbrzeże rzeki, wschodnią – obecna ulica Bolszaja Moskowskaja, południową – ul. Nikolskaja, a północną – ul. Iwańskaja.