Przypis nr 98

Monaster św. Jerzego – położony na lewym brzegu Wołchowa, między głównym korytem rzeki a jeziorem Miaczino, na południe od linii umocnień miejskich, stanowił jedno z najważniejszych centrów życia duchowego i kulturalnego w Nowogrodzie Wielkim. Od początku XIII w. jego zwierzchnikowi przynależał zaszczytny tytuł archimandryty. Przybytek ten był też zdecydowanie najlepiej uposażoną wspólnotą klasztorną na interesującym nas tu obszarze. Rozległe dobra ziemskie nadawali jej już książęta, sprawujący władzę nad Wołchowem w pierwszej połowie XII w., m.in. Mścisław Harald Wielki i jego syn, Wsiewołod. Najwcześniejsza wzmianka na temat monasteru w naszym źródle odnosi się do 1119/1120 r., w którym przewodzący mu wówczas igumen Cyriak i książę nowogrodzki Wsiewołod mieli ufundować na jego terenie murowaną cerkiew św. Jerzego. Nie wiemy, ile lat trwały prace budowlane. Przyjmuje się zazwyczaj, iż ukończono je ok. 1130 r. Wnętrze przybytku zostało najprawdopodobniej już w XII w. ozdobione malowidłami naściennymi. Sobór św. Jerzego na przestrzeni kilku stuleci pełnił też funkcję drugiej – obok katedry Mądrości Bożej – honorowej nekropoli, w której składano szczątki członków książęcego rodu Rurykowiczów, zasłużonych dla Nowogrodu Wielkiego posadników oraz igumenów monasteru. Jak czytamy w Latopisie nowogrodzkim pierwszym starszej redakcji, w 1198/1199 r. zostali tu pochowani książęta Iziasław i Rościsław – dwaj przedwcześnie zmarli synowie Jarosława IV Włodzimierzowicza. W 1204 r. w omawianej świątyni spoczął posadnik Mirosław Niezdinicz (1189–1204), a w 1207/1208 r. – jego syn Dymitr, również piastujący najwyższy urząd republiki nowogrodzkiej w latach 1205–1207. W 1230 r. obok nich pogrzebano także posadnika Symeona Borysowicza. W 1233 r. w południowej nawie soboru uroczyście złożono szczątki rodzonego brata Aleksandra Newskiego, księcia Teodora, który zmarł nagle w przeddzień własnego ślubu. 4 V 1244 r. u boku Teodora spoczęła też jego matka, księżna Rościsława-Teodozja Mścisławówna. Sobór św. Jerzego jest jedyną średniowieczną budowlą na terenie monasteru, która przetrwała do naszych czasów. Nie zachowała się murowana cerkiew pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego, wzniesiona nad bramą klasztorną w 1166/1167 r., a następnie uroczyście konsekrowana przez arcybiskupa Eliasza-Jana II w 1173 r. Jak podaje autor Latopisu nowogrodzkiego pierwszego, w 1333/1334 r. archimandryta Laurencjusz polecił obwieźć cały kompleks jednolitą linią obwarowań, która jednak została zastąpiona nowymi umocnieniami w XIX w. Monaster został zlikwidowany w 1920 r. W 1991 r. zabudowania przekazano Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej, a w cztery lata później – restytuowano męski klasztor św. Jerzego, który istnieje do dziś.