Tłumaczenie i odczyt dziejów roku 6712 (1204)
Wybierz rok
Folio 64Въ лѣ[то] 6712 (1204) ц[ѣса]р[с]твующю Ольксе въ Ц[ѣса]риградѣвъ ц[ѣса]р[с]твѣ Исаковѣ бра[та] своѥго ѥгоже слѣпивъ а саFolio 64’мъ ц[ѣса]р[е]мь ста а с[ы]на ѥго Олексѹзатвори въ стѣнахъ высокыхъстражею яко не вынидеть. и временомъ минѹвъшемъ и дьръзнѹ Исакъ молитисѧ о с[ы]нѹ своѥмь дабы ѥго испѹстилъ ис твьрди прѣдъ сѧ. и ȣмолибра[та] Исакъ и прияста извѣщениѥ съ с[ы]н[о]мь яко не помыслити на ц[ѣса]р[с]тво и спѹщенъ бы[сть] ис твьрди и хожашеть въ своѥи воли. ц[ѣса]рь же Олькса не печѧшесѧ о немь вѣрѧ бра[тѹ] Исакови и с[ы]нови ѥго. зане приястаизвѣщениѥ. и потом Исакъ помысливъ и въсхотѣ ц[ѣса]р[с]тваи ѹчѧшеть с[ы]на посылая потаи. яко добро створихъ бра[тѹ]моѥмѹ Олѣксѣ ѿ поганыFolio 65хъ выкѹпихъ ѥго а онъ противѹ зло ми възда слѣпивъ мѧц[ѣса]р[с]тво моѥ възѧ. и въсхотѣ с[ы]нъѥго якоже ѹчашеть ѥго и мышлѧшьта како ѥмѹ изити из града въ дальнѧя страныи ѿтолѣ искати ц[ѣса]р[с]тва. и въвѣденъ бы[сть] въ корабль и въсаженъ бы[сть] въ бочкѹ имѹщи 3дна при ѥдинѣмь конци занимь же Исаковиць сѣдѧшеа въ дрѹгомь конци вода идеже гвоздъ. нѣлзѣ бо бѧше инако изити из града. и тако изиде из Грѣчьскѣи земли. и ѹвѣдавъ ц[ѣса]рь посла искатъ ѥго и начаша искати ѥго въмнозѣхъ мѣстѣхъ. и внидоша въ тъ корабль идеже бѧFolio 65’шеть и всѧ мѣста овискаша а из бъчькъ гвозды вынимашаи видеше водѹ текѹщю идоша прочь и не обрѣтоша ѥго. итако изиде Исаковичь и приде къ нѣмьчьскѹмѹ ц[ѣса]рю Филипови къ зѧти и къ сѣстрѣ своѥи. ц[ѣса]рь нѣмечьскыи посла къпапѣ въ Римъ. и тако ѹвѣчастаяко нѣ воѥвати на Ц[ѣса]рьградъ нъякоже ре[че] Исаковиць. всь град Костѧнтинь хотѧть моѥго ц[ѣса]р[с]тва.такоже посадѧче ѥго на прѣстолѣ поидете же къ Иер[ѹса]л[и]мѹ въпомочь. не въсхотѧть ли ѥго аведете и опѧть къ мнѣ. а пакости не деите Грѣчьскои земли.Фрѧзи же и вси воѥводы ихъвъзлюбиша зла[то] и срѣбро иFolio 66же мѣнѧшеть имъ Исаковицьа ц[ѣса]р[е]ва велѣния забыша и папина. пьрвоѥ пришьдъше въ Сѹдъ. замкы желѣзныя разбиша. и пристѹпивъше къ градѹогнь въвергоша 4рь мѣстъвъ храмы. тъгда ц[ѣса]рь Олькса ѹзьревъ пламень не створи бранїпротивѹ имъ. призвавъ братаИсака ѥгоже слѣпи посади ѥго на прѣстолѣ и ре[че]. даже ѥсибрат тако створилъ прости мене а се твоѥ ц[ѣса]р[с]тво. избѣжа из града. и пожьженъ бы[сть] град иц[е]ркви несказьны лѣпотою имъ же не можемъ числа съповѣдати. и с[вѧ]тоѥ Софиѥ притворъ погорѣ идеже патриарсивси написани и подрѹмьѥ иFolio 66’до морѧ. а семо по Ц[ѣса]р[е]въ затворъи до Сѹда погорѣ. и тъгда погна Исаковиць по ц[ѣса]ри Олексѣ съФрѧгы. и не постиже ѥго и възвратисѧ въ град. и съгна о[т]цѧ съпрѣстола а самъ ц[ѣса]р[е]мъ ста. тыѥси слепъ како можеши ц[ѣса]р[с]тводьржати азъ ѥсмь ц[ѣса]рь. тъгдаИсакъ ц[ѣса]рь много съжаливъсио гра[дѣ] и о ц[ѣса]р[с]твѣ своѥмь и о граблении манастырьскыхъ ѥже даяста Фрѧгомъ зла[та] и срѣбро посѹленоѥ имъ. разболѣвъсѧ ибы[сть] мнихъ и ѿиде свѣта сего. поИсаковѣ же см[е]рти людиѥ на с[ы]наѥго въсташа про зажьжениѥ градьноѥ и за пограблениѥ манастырьское. и събрачесѧ чернь иволочахѹ добрыѥ можа дȣFolio 67мающе с ними кого ц[ѣса]рѧ поставѧть. и вси хотѧхѹ Радиноса. онъже не хотѧше ц[ѣса]р[с]тва нъ кръяшесѧ ѿ нихъ измѣнивъсѧ въчьрны ризы. женѹ же ѥго имъше приведоша въ с[вѧ]тѹю Софию имного нѹдиша ю. повѣжь намъкде ѥсть мѹж твои. и не сказа омѹжи своѥмь. потомь [же] яшач[е]л[о]в[ѣ]ка именьмь Николѹ воинаи на то[го] възложиша вѣньць бес патриарха и тѹ быша с нимь въс[вѧ]тѣи Софии 6 д[ь]нии и 6 ночии. ц[ѣса]рь же Исаковиць бѧшетьвъ Влахернѣ и хотѧше въвестиФрѧгы отаи бояръ въ град. бояре же ѹвѣдавъше ѹтолишац[ѣса]рѧ не даша ѥмѹ напѹститїФрѧгъ рекѹче. мы с тобою ѥсмь.Folio 67’тъгда бояре ѹбоявъшесѧ въвѣдения Фрѧгъ съдѹмавъше съ Мюрчюфломь яша ц[ѣса]рѧ Исаковицѧ а на Мюрчюфла вѣньчь възложиша а Мюрчюфла бѧше высадилъ ис тьмьнице Исаковиць и приялъ извѣщениѥ яко не искати подъ Исаковицемь ц[ѣса]р[с]тва нъ блюсти подъ нимь. Мюрчюфлъ же послакъ Николѣ и къ людьмъ въ с[вѧ]тѹюСофию. язъ ялъ ворота вашего Исаковицѧ язъ вашь ц[ѣса]рь а Николѣ даю пьрвыи въ боярехъ сложи съ себе вѣньць. и вси людиѥ недаша ѥмѹ сложити вѣньцѧ нъболе заклѧшасѧ. кто ѿстѹпить ѿ Николы да бѹдеть проклѧтъ. то[го] же д[ь]не дождавъше ночиразбѣгошасѧ вси а Николѹ яFolio 68ша и женѹ ѥго я Мюрчюфлъи въсади я въ тьмницю. и ОльксуИсаковицѧ ѹтвьрди въ стѣнехъ а самъ ц[ѣса]р[е]мь ста Мюрчюфлъфеуларѧ въ 5 д[е]нь надѣясѧизбити Фрѧгы. Фрѧзи же ѹведавъше ята Исаковицѧ воѥвашаволость около города просѧче ѹМюрчюфла. даи намъ Исаковицѧ ѿ поидемъ къ нѣмечьсумѹ ц[ѣса]рю ѿнележе ѥсме послани а тобе ц[ѣса]р[с]тво ѥго. Мурчюфлъже и вси бояре не даша ѥго жива. и ѹморивъше Исаковицѧи рекоша Фрѧгомъ. ѹмьрлъ ѥсть придете и видите и. тъгдаже Фрѧзи печѧльни бывъшеза прѣслѹшаниѥ своѥ. не тако бо бѣ казалъ имъ ц[ѣса]рь нѣмѣFolio 68’чьскыи и папа римьскыи якожеси зло ѹчиниша Ц[ѣса]рюгра[дѹ]. сами к собе вси. оже намъ нѣтѹ Исаковицѧс нимь же ѥсме пришли да лѹчены ѥсть ѹмрети ѹ Ц[ѣса]рѧгра[да] нежели съ срамомь ѿити. ѿтоль начаша строити брань къ гра[дѹ]. и замыслиша якоже и прѣ[же] на кораблихъ раями на шьглахъ на иныхъже кораблихъ исъциниша порокыи лѣствицѧ а на инѣхъ замыслиша съвѣшивати бъчькы чересъ град накладены смолиныи лѹчины зажьгъше пѹстиша на хоромы яко[же] и прѣ[же] пожьгоша градъ. и пристѹпиша къградѹ априлѧ въ 9 д[е]нь въпѧтъкъ 5 нед[ѣли] по[ста] и не ѹспѣша ничьтоже гра[дѹ]. нъ Фрѧгъ иFolio 69збиша близъ 100 мѹж. и стояшатѹ Фрѧзи 3 д[ь]ни. и въ поне[дѣльник] верьбнои нед[ѣли] пристѹпиша къ гра[дѹ]с[о]лнчю въсходѧщю противѹ с[вѧ]т[о]муСп[а]сѹ зовемыи Вергетисъ противѹ Испигасѹ сташа же и доЛахерны. пристѹпиша же на40 корабль въ великыхъ. бѧхѹже изременани межи ими въ нихъхъ же людьѥ на конихъ одени въ бръне и коне ихъ. инии же корабле ихъи галѣѥ ихъ стояхѹ назаде боѧщесѧ зажьжения яко[же] и прѣ[же] бѧхѹть Грьци пѹстили на не 10 кораблевъ съ огньмь. и въ прѧхъ извеременивъше погодьѥ вѣтра на Василиѥвъ д[е]нь полѹноци и не ѹспеша ничтоже фрѧзьскымъ кораблемъ. вѣсть бо имъ бѧше далъ ИFolio 69’саковиць а Грькомъ повеле пѹ[сти]тина корабле на не. тѣмь же и не погорѣша Фрѧзи. и тако бы[сть] възѧтиѥЦ[ѣса]рѧгра[да] велико. и привлеце кораблькъ стенѣ градьнѣи вѣтръ и бышаскалы ихъ великыя чрѣсъ град анижьнеѥ скалы равно забороломъ. и бьяхѹть съ высокыхъ скалъ на градѣ Грькы и Варѧгы камениѥмь и стрѣлами и сѹлицами а съ нижьнихъ на град сълѣзоша. и та[ко] възѧша град. ц[ѣса]рь же Мюрчюфолъ крѣплѧше бояры и все людїхотѧ тѹ брань створити съ Фрѧгы и не послѹшаша ѥго побѣгоша ѿ него вси. ц[ѣса]рь же побеже ѿ нихъ и ѹгони ѥ на Коньнемь търгѹ.и много жалова на бояры и на вселю[ди]. тъгда же ц[ѣса]рь избеже изъFolio 70гра[да] и патриархъ и вси бояре. ивнидоша въ град Фрѧзи вси апри[лѧ]въ 12 д[е]нь на с[вѧ]т[о]го Василия исповѣдника въ поне[дѣльник] и сташа намѣ[сте] идеже стояше ц[ѣса]рь грьчьскыи ѹ с[вѧ]т[о]го Сп[а]са и тѹ сташа и на ночь. заѹтра же с[о]лнчю въсходѧщювънидоша въ с[вѧ]тѹю Софию. и одьраша двьри и расѣкоша. а онболъ окованъ бѧше всь сребромь истолпы сребрьныѥ 12 а 4 кивотьныя. и тѧгло исѣкоша и12 кр[ес]та иже надъ олтаремь бѧхѹ межи ими шишкы яко дрѣва вышьша мѹж и прѣграды олтарьныя межи стълпы а товсе сребрьно. и трѧпезѹ чюдьнѹю одьраша драгыи камень и велии жьньчюгъ а самѹFolio 70’невѣдомо камо ю дѣша. и 40 кѹбъковъ великыхъ иже бѧхѹпрѣдъ олтаремь и понекадѣлаи свѣтилна сребрьная яко неможемъ числа повѣдати съ праздьничьными съсѹды бесцѣньными поимаша. слѹ[же]бьноѥеуа[нгели]е и х[рест]ы ч[ес]тьныя иконы бесцѣныя все одраша. и подъ трѧпезою кръвъ наидоша 40 кадїѥ ч[ис]таго зла[та]. а на полатѣхъ ивъ стѣнахъ и въ съсѹдохранильници невѣде колико злата исребра яко нетѹ числа и бесцѣньныхъ съсѹдъ. То [же] всѣ въ ѥдинои Софии сказахъ. а с[вѧ]тѹюБ[огороди]цю иже въ Влахѣрнѣ идеже с[вѧ]тыи Д[ѹ]хъ съхожаше на всѧпѧтницѣ и тѹ одраша. инѣFolio 71хъ же ц[е]рквии не можеть ч[е]л[о]в[ѣ]къ сказати яко бещисла. Дигитриюже чюдьнѹю иже по гра[дѹ] хожаше с[вѧ]тѹю Б[огороди]цю съблюде ю Б[ог]ъ добрыми людьми. и ныне ѥсть нанюже надѣѥмъсѧ. иныѥ ц[е]рквивъ градѣ и вънѣ гра[да] и манастыри въ гра[дѣ] и вънѣ гра[да] пограбишавсе. имъ же не можемъ числани красоты ихъ сказати. черньче же и чернице и попы облѹпїша и нѣколико ихъ избиша. Грькы же и Варѧгы изгнаша изъгра[да] иже бѧхѹть остали. Се [же]имена воѥводамъ ихъ 1 Маркосъ ѿ Рима въ гра[дѣ] Бьрне идежебе жилъ поганыи злыи Дедрикъ. а 2 Икондофъ Ѡфланъдръ. а 3 дѹжь слѣпыи ѿFolio 71’Маркова острова Венедикъ. сегодѹжа слѣпилъ Манѹилъ ц[ѣса]рь.мнози бо философи молѧхѹтьсѧ ч[ѣса]р[е]ви. аще сего дѹжа ѿпѹстиши съдрава тъ много зла створить твоѥмѹ ц[ѣса]р[с]твѹ. ц[ѣса]рь [же] не хотѧ ѥго ѹбити повелѣ очи ѥмѹ слѣпити стькломь. и бы[ста] очи ѥмѹ яко невреженѣ нъ не видѧше ничего же. сь же дѹжь много браниизамышлѧше на град и вси ѥгопослѹшахѹ и корабли ѥго велиции бѧхѹть с нихъ же градъвъзѧша. стоянья же Фрѧжьска ѹ Ц[ѣса]рѧграда ѿ дек[абр]ѧ до апри[лѧ] доколь городъ възѧшь. ам[ѣсѧ]цѧ маия въ 9 поставищац[ѣса]рѧ своѥго Латина Кондо Фларенда своими п[искѹ]пы и властьFolio 72собе раздѣлиша. ц[ѣса]р[е]ви град а Маркосѹ сѹдъ а дѹжеви десѧтина. и та[ко] погыбе ц[ѣса]р[с]тво Б[ог]охранимаго Костѧнтинѧграда и землѧ Грьчьская въ свадѣ ц[ѣса]р[е]въѥю же обладають Фрѧзи.
W roku 6712 (1204) Panował wówczas w Carogrodzie Aleksy[492], w cesarstwie Izaaka[493], brata swojego, którego oślepiwszy, sam został cesarzem, a syna jego Aleksego[494] uwięził w twierdzy wysokiej, pod strażą, aby nie mógł z niej uciec. Kiedy upłynęło trochę czasu, ośmielił się Izaak błagać za swoim synem, aby [cesarz] wypuścił go z więzienia. I uprosił brata Izaak, i obaj z synem złożyli przysięgę, że nie będą spiskować przeciwko cesarstwu. I został [Aleksy] uwolniony z twierdzy, i przebywał na wolności. Cesarz Aleksy zaś nie obawiał się go, wierząc bratu Izaakowi i jego synowi, którzy wszak złożyli przysięgę. Później Izaak, przemyślawszy [wszystko], zapragnął władzy cesarskiej i pouczał syna, śląc mu potajemnie [listy]: „Uczyniłem dobro mojemu bratu Aleksemu, wykupiłem go z rąk pogan, a on – przeciwnie – złem mi odpłacił, oślepiwszy mnie, zagarnął moje cesarstwo”[495]. I zapragnął jego syn tego, czego był uczony, i zamyślali obaj, w jaki sposób [mógłby Aleksy] wyjechać z miasta w dalekie strony i stamtąd upomnieć się o tron. I zaprowadzono go na statek i wsadzono do beczki, która miała trzy denka: w jednej części siedział Izaakowic, w drugiej zaś części – tam, gdzie szpunt – była woda. Nie można było bowiem inaczej uciec z miasta. I w ten sposób opuścił ziemię Grecką. Gdy cesarz dowiedział się o tym, nakazał go szukać. Poczęli więc [słudzy] szukać go w wielu miejscach. I weszli na pokład tego statku, na którym przebywał, i przeszukiwali wszystkie miejsca. Wyciągali szpunty z beczek, a widząc wypływającą [z nich] wodę, odeszli i nie odnaleźli go[496]. I tak oto zbiegł Izaakowic i przybył do cesarza niemieckiego Filipa[497], swojego szwagra i swojej siostry[498]. Cesarz niemiecki zwrócił się do papieża[499], do Rzymu i postanowili obaj, że nie będą walczyć przeciwko Carogrodowi, [mówiąc]: „Skoro Izaakowic powiedział, że wszyscy w mieście Konstantyna pragną jego panowania, to posadziwszy go na tronie, wyruszcie na pomoc Jerozolimie. A jeśli go [w Konstantynopolu] nie zechcą, przyprowadźcie go z powrotem do mnie. Szkody zaś nie wyrządzajcie ziemi Greckiej”. Łacinnicy[500] zaś i wszyscy ich dowódcy ukochali złoto i srebro, o których wspominał im Izaakowic, a o nakazach cesarza i papieża zapomnieli. Najpierw, przybywszy do [przystani] Sud[501], rozerwali żelazne łańcuchy, a przystąpiwszy do [oblężenia] miasta, wrzucili ogień w czterech miejscach, do świątyń. Cesarz Aleksy, ujrzawszy płomienie, nie zorganizował obrony przeciwko nim, lecz przywoławszy brata Izaaka, którego oślepił, posadził go na tronie i rzekł: „Nawet jeśli ty to uczyniłeś, bracie, wybacz mi, a oto twoje cesarstwo”. I uciekł z miasta[502]. I spalone zostało miasto i kościoły o niewyrażalnym pięknie, których liczby nie możemy nawet podać. I spłonął narteks Hagii Sofii, w którym zostali wyobrażeni wszyscy patriarchowie[503] i hipodrom[504], i [wszystko aż] do morza. Po drugiej zaś stronie spłonął [obszar] aż do fortyfikacji pałacu cesarskiego[505] i do [przystani] Sud. I wtedy wyruszył Izaakowic w pościg za cesarzem Aleksym wraz z łacinnikami, lecz nie dopędził go i powrócił do miasta. I przegnał ojca z tronu i sam został cesarzem: „Ty jesteś ślepy, jak więc możesz dzierżyć władzę cesarską – ja jestem cesarzem!”. Po tym cesarz Izaak, bolejąc wielce nad [losem] miasta i swojego cesarstwa, i nad grabieżą monasterów, które oddawały łacinnikom złoto i srebro, przyrzeczone im[506], rozchorowawszy się, został mnichem i odszedł z tego świata. Po śmierci Izaaka ludzie powstali przeciwko jego synowi za spalenie miasta i za grabież dóbr monasterskich. I zebrało się pospólstwo i przywołało znacznych mężów, rozważając wraz z nimi, kogo ustanowić cesarzem. I wszyscy chcieli Radinosa[507], on jednak nie pragnął władzy cesarskiej i ukrywał się przed nimi, przebrawszy się w czarne [mnisze] szaty. Pochwyciwszy jego żonę, przyprowadzili ją do Hagii Sofii i usilnie naciskali na nią: „Powiedz nam, gdzie jest twój mąż”. Ona jednak nie wydała swojego męża. Następnie pochwycili człowieka o imieniu Mikołaj[508], żołnierza, włożyli na niego [cesarski] wieniec bez udziału patriarchy i przebywali z nim w Hagii Sofii przez sześć dni i sześć nocy. Cesarz Izaakowic przebywał zaś w Blachernach i pragnął wprowadzić łacinników do miasta w tajemnicy przed wielmożami. Ci jednak, dowiedziawszy się [o tym], ułagodzili cesarza i nie pozwolili mu wpuścić łacinników, mówiąc: „My jesteśmy z tobą”. Następnie wielmoże, przestraszywszy się wprowadzenia łacinników, porozumiawszy się z Murzuflosem[509], pojmali cesarza Izaakowica, a na Murzuflosa włożyli [cesarski] wieniec – tegoż Murzuflosa uwolnił był z więzienia Izaakowic i odebrał od niego przysięgę, iż nie będzie on za rządów Izaakowica dążył do władzy cesarskiej, lecz [będzie] czuwał nad nim. Murzuflos zaś posłał do Mikołaja i do ludzi [zebranych] w Hagii Sofii [wiadomość]: „Pochwyciłem wroga waszego Izaakowica, to ja jestem waszym cesarzem, a Mikołaja czynię pierwszym wśród wielmożów, niech zdejmie z siebie wieniec”. Wszyscy ludzie nie pozwolili mu zdjąć wieńca, lecz tym bardziej poprzysięgli sobie: „Kto odstąpi od Mikołaja, niech będzie przeklęty”. Tego samego dnia, doczekawszy nocy, rozbiegli się [jednak] wszyscy, a Mikołaja pochwycili. Żonę zaś jego ujął Murzuflos i wtrącił ją do więzienia. Aleksego Izaakowica też osadził w twierdzy, a on sam, Murzuflos został cesarzem w lutym, 5 dnia, mając nadzieję wygubić łacinników. Łacinnicy jednak, dowiedziawszy się o pojmaniu Izaakowica, grabili obszar pod miastem, prosząc Murzuflosa: „Oddaj nam Izaakowica, a odejdziemy do cesarza niemieckiego, przez którego zostaliśmy tu przysłani, a twoim będzie jego [tj. Aleksego] cesarstwo”. Murzuflos i wszyscy wielmoże nie wydali go jednak żywego. I uśmiercili Izaakowica. I rzekli łacinnikom: „Martwy jest, przyjdźcie i zobaczcie go”. Wtedy łacinnicy byli rozżaleni swoim nieposłuszeństwem – nie tak wszak nakazał im [działać] cesarz niemiecki i papież rzymski: wyrządzili zło Carogrodowi. Mówili między sobą: „Nie mamy już Izaakowica, z którym to przyszliśmy. Lepiej nam więc umrzeć pod Carogrodem, aniżeli odejść ze wstydem”. I od tej chwili zaczęli się sposobić do szturmu na miasto. I postanowili [atakować] tak, jak poprzednio, na okrętach z mostkami na rejach (?), na innych okrętach ustawili zaś machiny miotające i drabiny, a na jeszcze innych zamyślili pozawieszać beczki wypełnione smołą [do miotania] na miasto[510]. I zapaliwszy drzazgi, wyrzucili je na zabudowania – tak jak poprzednio – i podpalili miasto[511]. I przystąpili do szturmu w kwietniu, 9 dnia, w piątek, w piątym tygodniu postu i nie zdołali nic wyrządzić miastu. Zostało zaś zabitych nieomal stu łacinników. I stali tam łacinnicy trzy dni. W poniedziałek zaś, w szóstym tygodniu Wielkiego Postu, o wschodzie słońca przystąpili [do szturmu] na miasto, naprzeciwko [monasteru] Świętego Zbawiciela zwanego Euergetes[512] i [bramy] Eis Pegas[513], rozstawili [swe siły] aż do Blachern. Przystąpili na czterdziestu wielkich okrętach, były zaś między nimi połączone rzemieniami [ze sobą][514], na których znajdowali się jeźdźcy odziani w zbroje i konie ich. Inne zaś ich okręty i galery stały z tyłu, z obawy przed podpaleniem, gdyż poprzednim razem Grecy wypuścili na nie dziesięć okrętów z ogniem, złapawszy w żagle sprzyjający wiatr, o północy na dzień św. Bazylego[515]. Nie zdołali nic [uczynić] okrętom łacinników, gdyż uprzedził ich wcześniej Izaakowic, rozkazawszy Grekom zaatakować ich na okrętach – dzięki temu nie zgorzeli łacinnicy. A tak został zdobyty wielki Carogród: wiatr przygnał okręty pod mury miejskie, a wieże oblężnicze na nich były wyższe niż [umocnienia] miasta, niższe wieże były zaś równe obwarowaniom. [Łacinnicy] razili z wyższych wież kamieniami, strzałami i włóczniami Greków i Waregów, którzy byli na murach, z niższych zaś – zeszli na mury. I tak zdobyli miasto. Cesarz Murzuflos pokrzepiał wielmożów i wszystkich ludzi, chcąc tam uszykować obronę przeciwko łacinnikom, lecz nie usłuchali go i uciekli od niego wszyscy. Cesarz uszedł od nich [tj. łacinników] i dogonił ich [tj. Bizantyńczyków] na końskim targu[516]. I bardzo skarżył się na wielmożów i na wszystkich ludzi. Wtedy to cesarz uciekł z miasta wraz z patriarchą i ze wszystkimi wielmożami. Łacinnicy weszli do miasta w kwietniu, 12 [dnia], w święto św. Bazylego Wyznawcy, w poniedziałek i zatrzymali się w miejscu, w którym przebywał cesarz grecki – w [monasterze] Świętego Zbawiciela[517] i tam pozostali na noc. Nazajutrz zaś o wschodzie słońca weszli do Hagii Sofii. Odarli wrota i porąbali [je], ambonę zaś, okutą w całości srebrem i dwanaście filarów srebrnych, a cztery – od kiotu oraz templon rozbili. [Zniszczyli] dwanaście krzyży, które były nad ołtarzem, a między nimi szyszki jak drzewa wyższe od mężczyzny, i przegrody ołtarzowe między filarami, a wszystko to srebrne[518]. Cudowny święty stół odarli z drogich kamieni i olbrzymich pereł, a sam nie wiadomo gdzie zapodziali. Zagrabili czterdzieści wielkich pucharów, które były przed ołtarzem, świeczniki i lampy srebrne, których liczby nie możemy wypowiedzieć, oraz bezcenne naczynia świąteczne. Ewangeliarz ołtarzowy, czcigodne krzyże i bezcenne ikony – to wszystko odarli. Pod świętym stołem znaleźli zaś skrytkę z czterdziestoma kadziami czystego złota. W skarbcu, w murach i w skewofylakionie [zrabowali] nie wiedzieć ile złota i srebra, gdyż nie ma na to liczby, i [tyleż] bezcennych naczyń. To wszystko, o czym opowiedziałem, było tylko w samej [Hagii] Sofii, a wszak splądrowali też [kościół] Świętej Bogurodzicy w Blachernach[519], gdzie Duch Święty zstępował w każdy piątek. O innych kościołach nie może człowiek opowiedzieć, gdyż są niezliczone. Natomiast cudowną [ikonę] Świętej Bogurodzicy Hodegetrii[520], która chodziła [w procesjach] po mieście, uchronił Bóg z pomocą dobrych ludzi. Istnieje ona do dzisiaj i w niej pokładamy nadzieję. Inne kościoły w mieście i poza miastem oraz monastery w mieście i poza miastem rozgrabili wszystkie – nie możemy podać ich liczby ani wypowiedzieć ich piękna. Mnichów, mniszki i duchownych obrabowali, a niektórych z nich – zabili. Pozostałych Greków i Waregów wygnali z miasta. A oto miana ich dowódców: pierwszy to marchio z Rzymu[521], z miasta Bernu, w którym żył ongiś zły poganin Dydryk[522]. Drugi to conte di Flandria[523], a trzeci – ślepy doża z wyspy [św.] Marka, Wenecji[524]. Dożę tego oślepił ongiś cesarz Manuel[525], gdyż wielu mędrców błagało go: „Jeśli tego dożę wypuścisz [całego i] zdrowego, to wiele zła wyrządzi on twojemu cesarstwu”. Cesarz więc, nie chcąc go zabijać, rozkazał oślepić mu oczy szkłem. I jego oczy były jakby nieuszkodzone, ale nie widział nic. Ów doża planował wiele ataków na miasto i wszyscy go słuchali, i do niego należały wielkie okręty, z których zdobyto miasto. Łacinnicy stali pod Carogrodem od grudnia do kwietnia, aż miasto zostało zdobyte. Zaś w miesiącu maju, 9 [dnia] ustanowili własnego cesarza łacinnika, conte di Flandria [Baldwina] z pomocą swoich biskupów i rozdzielili władzę między siebie. Cesarzowi [przypadło] miasto, marchio [Bonifacemu] – sąd, a doży – dziesięcina. I w ten oto sposób zginęło cesarstwo chronionego przez Boga Konstantynogrodu i ziemia Grecka, z powodu waśni między cesarzami[526]. Teraz władają nią łacinnicy.